Çocukların bazı sesleri söyleyememelerine neden olan ikinci konuşma bozukluğu artikülasyon bozukluğudur. Buna bir nevi telaffuz bozukluğu da diyebiliriz. Artikülasyon bozukluğu olan çocuklar Beyazıt Öztürk gibi bazı harfleri söylemekte zorlanırlar. Bu bozukluğun sebebinin beynimizle alakalı olduğu yani nörolojik olduğu düşünülmektedir. Bu bozukluğu olan çocuklar bazı harfleri doğru bir şekilde söylemeyi öğrenememişlerdir. Mesela ‘r’ harfini telaffuz edemeyen bir çocuk ‘araba’ yerine ‘ayaba’ diyor olabilir. Burada dikkat edilmesi gereken nokta çocuğun yaşıdır. Bazı harfleri öğrenmek bütün çocuklar için zordur. İki buçuk yaşındaki bir çocuğun ‘ayaba’ demesi gayet normaldir. Fakat, okula başlamış bir çocuk hala ‘ayaba’ diyorsa, bu bir bozukluk ile ilgili olabilir. Türkçe’de çocukların geç öğrendiği harflere örnek olarak ‘v’, ‘s’ ve ‘r’ harfleri verilebilir. Fakat çocuğunuz okula başlama çağına geldiği halde hala bazı harfleri doğru söylemeyi öğrenememişse, bir konuşma terapistine danışmak gerekmektedir.
Artikülasyon bozuklukların tedavisini ben araba kullanmayı öğrenmeye benzetiyorum. Araba kullanmayı hiç bilmeyen birine trafiğin ortasında ‘Al arabayı kullan’ diyemeyiz. Önce bu kişiye araba kullanma ile ilgili bilgi verilir, bomboş bir yolda araba kullandırılır ve ancak bilgi ve becerisi yeterince geliştikten sonra trafikte araba kullanması doğru olacaktır. Aynı şekilde telaffuz sorunu yaşayan bir çocuğa normal konuşma sırasında ‘Bu harfi yanlış söylüyorsun’, ‘Bak gene yanlış söyledin’ gibi telkinlerde bulunmak onlara yardımcı olmayacaktır. Hatta tam tersine onları üzüp ve utandırıp konuşmaktan soğutabilir. Telaffuz konusunda yardıma ihtiyacı olan çocuklara birine araba kullanmayı öğretmek gibi adım adım sağlam bir altyapı oluşturarak yardım etmek gerekmektedir. İlk yapılması gereken, çocuğa bu harfi tek başına söylemeyi öğretmektir. Mesela ‘r’ harfinin telaffuzunda zorluk çeken bir çocukla öncelikle ‘r’ sesini söylemek üzerine çalışılır. Çocuklar bu yaşta daha tam harfleri bilmiyor olabilirler. Bu yüzden onlara harflerin isimlerini söylemek yerine seslerle çağrışım yaparak öğretmek faydalı olacaktır. Mesela ‘r’ harfi için motor sesi, ‘s’ harfi için yılan sesi, ‘z’ harfi için arı sesi ve ‘v’ harfi için telefonun titreşme sesi tabirleri kullanılabilir. Çocuk telaffuzunda zorluk çektiği harfi tek başına ses olarak söyleyebiliyorsa bir sonraki adıma geçilir. Yani çocuğunuza her ‘haydi beraber motor sesi çıkaralım’ dediğinizde ‘rrrrrrr’ gibi bir ses çıkarabiliyorsa çocuğunuzla ikinci basamağa geçebilirsiniz. İkinci adımda bu harfi kelime içinde kullanma üzerinde çalışılır. İçinde bu harf geçen kelimeleri beraber tekrar etmek gibi çalışmalar yapılır. Ayrıca, çocuğun hata yapma konusundaki farkındalığını arttırmak için yanlış söylenen kelimeleri ayırt etmek üstünde de çalışılabilir. Ben buna ‘öğretmen olma sırası sende’ oyunu diyorum. Bu oyunda çocuğunuz öğretmen, sizse öğrencisi olursunuz. İçinde çocuğunuzun telaffuz etmekte zorluk çektiği harflerin olduğu kelimelerin bazılarını yanlış bazılarını doğru söylersiniz. Çocuğunuz da öğretmeniniz olarak bir kelimeyi yanlış söylediğinizde sizi uyarır ve doğru söylemeniz için size yardımcı olur. Üçüncü adım, telaffuzunda zorluk çektiği harfin içinde geçtiği kelimeleri kullanarak cümleler yapıp bunlar üzerinde çalışmaktır. Son olarak, normal konuşma sırasında telaffuzunda zorluk çektiği harfi doğru kullanmak üzerinde çalışılır. Böyle adım adım anlatınca kulağa sanki çok çabuk bir süreçmiş gibi geliyor. Fakat, aylar alabilecek bir süreçtir. Çocuğunuzun bir adımdan diğerine geçmesi için o adımdaki becerileri tamamen edinmiş olması gerekmektedir. Eğer çocuğunuz daha hazır olmadığı bir adımda durmadan yanlış telaffuz yapıyorsa, bu onun yanlış telaffuzunu güçlendirir ve doğru telaffuz konusunda çaba göstermeyi reddetmesine yol açabilir. Bu yüzden çocuğunuzu aceleye getirmemek önemlidir. Bir başka önemli nokta ise bu çalışmaların sıkıcı olmaması için onları eğlenceli hale getirmektir. Oyunla karışık ses çalışmaları için Kaynaklar sayfalarımıza göz atabilirsiniz.
Çocukların bazı sesleri söyleyememelerine neden olan ikinci konuşma bozukluğu artikülasyon bozukluğudur. Buna bir nevi telaffuz bozukluğu da diyebiliriz. Artikülasyon bozukluğu olan çocuklar Beyazıt Öztürk gibi bazı harfleri söylemekte zorlanırlar. Bu bozukluğun sebebinin beynimizle alakalı olduğu yani nörolojik olduğu düşünülmektedir. Bu bozukluğu olan çocuklar bazı harfleri doğru bir şekilde söylemeyi öğrenememişlerdir. Mesela ‘r’ harfini telaffuz edemeyen bir çocuk ‘araba’ yerine ‘ayaba’ diyor olabilir. Burada dikkat edilmesi gereken nokta çocuğun yaşıdır. Bazı harfleri öğrenmek bütün çocuklar için zordur. İki buçuk yaşındaki bir çocuğun ‘ayaba’ demesi gayet normaldir. Fakat, okula başlamış bir çocuk hala ‘ayaba’ diyorsa, bu bir bozukluk ile ilgili olabilir. Türkçe’de çocukların geç öğrendiği harflere örnek olarak ‘v’, ‘s’ ve ‘r’ harfleri verilebilir. Fakat çocuğunuz okula başlama çağına geldiği halde hala bazı harfleri doğru söylemeyi öğrenememişse, bir konuşma terapistine danışmak gerekmektedir.
Artikülasyon bozuklukların tedavisini ben araba kullanmayı öğrenmeye benzetiyorum. Araba kullanmayı hiç bilmeyen birine trafiğin ortasında ‘Al arabayı kullan’ diyemeyiz. Önce bu kişiye araba kullanma ile ilgili bilgi verilir, bomboş bir yolda araba kullandırılır ve ancak bilgi ve becerisi yeterince geliştikten sonra trafikte araba kullanması doğru olacaktır. Aynı şekilde telaffuz sorunu yaşayan bir çocuğa normal konuşma sırasında ‘Bu harfi yanlış söylüyorsun’, ‘Bak gene yanlış söyledin’ gibi telkinlerde bulunmak onlara yardımcı olmayacaktır. Hatta tam tersine onları üzüp ve utandırıp konuşmaktan soğutabilir. Telaffuz konusunda yardıma ihtiyacı olan çocuklara birine araba kullanmayı öğretmek gibi adım adım sağlam bir altyapı oluşturarak yardım etmek gerekmektedir. İlk yapılması gereken, çocuğa bu harfi tek başına söylemeyi öğretmektir. Mesela ‘r’ harfinin telaffuzunda zorluk çeken bir çocukla öncelikle ‘r’ sesini söylemek üzerine çalışılır. Çocuklar bu yaşta daha tam harfleri bilmiyor olabilirler. Bu yüzden onlara harflerin isimlerini söylemek yerine seslerle çağrışım yaparak öğretmek faydalı olacaktır. Mesela ‘r’ harfi için motor sesi, ‘s’ harfi için yılan sesi, ‘z’ harfi için arı sesi ve ‘v’ harfi için telefonun titreşme sesi tabirleri kullanılabilir. Çocuk telaffuzunda zorluk çektiği harfi tek başına ses olarak söyleyebiliyorsa bir sonraki adıma geçilir. Yani çocuğunuza her ‘haydi beraber motor sesi çıkaralım’ dediğinizde ‘rrrrrrr’ gibi bir ses çıkarabiliyorsa çocuğunuzla ikinci basamağa geçebilirsiniz. İkinci adımda bu harfi kelime içinde kullanma üzerinde çalışılır. İçinde bu harf geçen kelimeleri beraber tekrar etmek gibi çalışmalar yapılır. Ayrıca, çocuğun hata yapma konusundaki farkındalığını arttırmak için yanlış söylenen kelimeleri ayırt etmek üstünde de çalışılabilir. Ben buna ‘öğretmen olma sırası sende’ oyunu diyorum. Bu oyunda çocuğunuz öğretmen, sizse öğrencisi olursunuz. İçinde çocuğunuzun telaffuz etmekte zorluk çektiği harflerin olduğu kelimelerin bazılarını yanlış bazılarını doğru söylersiniz. Çocuğunuz da öğretmeniniz olarak bir kelimeyi yanlış söylediğinizde sizi uyarır ve doğru söylemeniz için size yardımcı olur. Üçüncü adım, telaffuzunda zorluk çektiği harfin içinde geçtiği kelimeleri kullanarak cümleler yapıp bunlar üzerinde çalışmaktır. Son olarak, normal konuşma sırasında telaffuzunda zorluk çektiği harfi doğru kullanmak üzerinde çalışılır. Böyle adım adım anlatınca kulağa sanki çok çabuk bir süreçmiş gibi geliyor. Fakat, aylar alabilecek bir süreçtir. Çocuğunuzun bir adımdan diğerine geçmesi için o adımdaki becerileri tamamen edinmiş olması gerekmektedir. Eğer çocuğunuz daha hazır olmadığı bir adımda durmadan yanlış telaffuz yapıyorsa, bu onun yanlış telaffuzunu güçlendirir ve doğru telaffuz konusunda çaba göstermeyi reddetmesine yol açabilir. Bu yüzden çocuğunuzu aceleye getirmemek önemlidir. Bir başka önemli nokta ise bu çalışmaların sıkıcı olmaması için onları eğlenceli hale getirmektir. Oyunla karışık ses çalışmaları için Kaynaklar sayfalarımıza göz atabilirsiniz.